De betrekkelijkheid van het begrip winterhardheid

[Jos Mannaart]

Vorstbestendigheid en winterhardheid zijn twee verschillende dingen.
Wat meestal als bevriezing gezien wordt is over het algemeen uitdroging.
Zuiver water gaat uitzetten bij -4. Als in dit water opgeloste stoffen zitten gaat het water later bevriezen en dus later uitzetten. Het uitzetten van het water zorgt ervoor dat de celwand bij een bepaalde temperatuur barst en de plant heeft dan vorstschade.
Is er echter een lage luchtvochtigheid en een stevige wind dan is de verdamping hoger dan het vocht dat vanuit de wortels de cellen in de bladeren kan bereiken. De plant verdroogt en omdat die ook met lichte vorst kan plaats vinden denkt men dan dat de plant bevroren is.

Bovenstaande leidt er toe dat er verwarring kan ontstaan over de bepaalde minimum temperatuur die een plant kan hebben.

Wanneer er eerst sneeuw valt en daarna gaat het vriezen is ten eerste de verdamping lager en ten tweede isoleert de sneeuw. Gevolg is dat er in de meeste gevallen bij zo'n situatie minder schade aan de planten ontstaat ondanks lagere gemeten temperaturen.

[draco]

De snelheid waarmee het celvocht bevriest is belangrijk. Op het moment dat water bevriest komt kristallisatiewarmte vrij en treedt uitzetting op. Als de bevriezing langzaam verloopt, ontstaan er grotere ijskristallen dan bij een snelle kristallisatie waarbij de ijskristallen klein blijven. Grote ijskristallen veroorzaken eerder celschade. De vrijkomende kristallisatiewarmte remt bovendien snelle bevriezing. Voor het invriezen en opslaan in vloeibare stikstof wordt levend celmateriaal daarom snel ingevroren, waarbij de speciale invriesapparatuur een extra pulse geeft met het koelmiddel (vloeibare stikstof) ongeveer bij -6°C wanneer de kristallisatie plaatsvindt. Dit is om de vrijkomende kristallisatiewarmte te compenseren. In de cel aanwezige zouten en macromoleculen (proteïnen en polysaccharides) bewerkstelligen een vriespuntverlaging in de orde van een graad of 6. In aanloop naar de winter maken planten bovendien een antivriesmiddel aan zoals extra suikers en polyalcoholen. Bijvoorbeeld kan bij het invriezen glycerol worden toegevoegd om de kwetsbare macromoleculen in de cel te beschermen. Wanneer een plant tamelijk droog de winter ingaat zal een verlaagde turgor de kans op bevriezing verkleinen. De zoutconcentratie in de cel zal toenemen met als gevolg een grotere vriespuntdaling.

[Jozef]

Interessante en leerzame colleges heren.

Kan ik hieruit opmaken dat het zo droog mogelijk houden van mijn planten bijdraagt aan het behoud van de planten?
Gr. Jozef

[s.janssen]

Opbinden van het blad met evt een jutezak er om heen heeft toch ook zijn werking tegen uitdroging van vind?

Nadeel lijkt mij aan deze manier is dat het vocht zo recht de kroon in kan lopen. Wat vinden jullie?

[Jos Mannaart]

Opbinden van de kroon zie je ook vaak in het buitenland bij net aangeplante grotere palmen.
De verdamping wordt hierdoor minder dus uitdroging wordt inderdaad vertraagd.
Bij een natte "warme" winter zie ik ook een nadeel van de jute zak in verband met langer nat blijven van de kroon. Ik heb hier geen ervaring mee en is dus puur gevoelsmatig.

[draco]

Interessante en leerzame colleges heren.

Kan ik hieruit opmaken dat het zo droog mogelijk houden van mijn planten bijdraagt aan het behoud van de planten?
Gr. Jozef

Ik denk voorzichtig gesteld dat in droge toestand planten inderdaad wat beter bestand zijn tegen vorst. Een flink aantal van de planten die wij hier als exoot houden, stamt uit streken waar de winters droog zijn en de zomers nat. Dat is een gunstiger situatie dan met ons klimaat waar juist het omgekeerde het geval is. Bij bladhoudende planten zoals bijvoorbeeld Prunus laurocerasus en Rhododendrons gaan bij vorst de bladeren slaphangen door een lagere celturgor. Dit vermindert het vochtverlies door verdamping onder invloed van zon, vorst en wind. Bij aanhoudende vorst zie je bij Trachycarpus dat de bladplooien dieper worden als gevolg van minder watertransport door de wortels. Een hoes van jute is niet per se verkeerd, maar dit materiaal blijft vermoedelijk langer nat en een cylinder van gaas gevuld met stro of een rietmat lijkt me in dat opzicht beter. Met moderne materialen zoals fleece heb ik geen ervaring maar die zullen ook weinig vocht vasthouden en navenant ook bescherming bieden tegen uitdroging. Ik heb al sinds jaren rietmatten op voorraad voor mijn Trachy's maar gebruik ze zelden want vind het opbinden toch wel een gehannes.

[Jozef]

Gr. Jozef

[draco]

Ik wil hier nog aan toevoegen dat wintergroene bladplanten in het algemeen vorstgevoeliger zijn als bladverliezende soorten. Prunus laurocerasus de populaire haagplant, liep in 2012 forse schade op met bladverlies en taksterfte tot gevolg. Met -20° vorst werd de grenswaarde van wat deze zone 6 plant verdraagt, bereikt. Vermoedelijk geldt dit voor de meeste bladhoudende soorten en zijn alleen naaldgewassen tegen lagere temperaturen opgewassen.

[Jos Mannaart]

Misschien leuk om hier aan toe te voegen dat "een naald"boom in feite een opgerold blaadje heeft wat wij dan een naald noemen

[plantinjetuin]

de bladhoudende gewassen hebben s winters zelden last van bevriezing, ook hier gaat het om uitdroging, vandaar ook het verschil tussen bladhoudend en bladverliezend, de bladverliezenden hebben geen bladeren om het vocht mee te verdampen in de winter en ondervinden dus ook minder snel schade.
een prunus lusitanica bij min 10 in de wind zal daardoor meer schade hebben als een die op een luwe plek staat bij min 20